vrijdag 17 april 2015

Betoog Max Havelaar

Max Havelaar, een boek dat al lange tijd populair is en geprezen wordt. Een boek dat de samenleving van die tijd bekritiseert en dat probeert op te komen voor de belangen van de onderdrukte bevolking van Java.
Dit boek heb ik gelezen als stromingsboek voor de Romantiek, maar is het terecht dat deze klassieker tot deze periode gerekend wordt. Ik vind dat dit boek hier zeker thuis hoort. En daarom zal ik in dit betoog de volgende stelling verdedigen : Max Havelaar is representatief voor de Romantische literatuur.

Om tot een goede conclusie te komen of het boek wel of niet thuis hoort in de Romantiek, zal ik eerst de kenmerken van deze periode op een rijtje zetten. Ten eerste wordt er veel nadruk gelegd op het gevoel, dit kwam, omdat de Romantiek een tegenreactie was op de Verlichting, de periode waarin ‘het gezond verstand’ centraal stond. Ten tweede is originaliteit heel belangrijk, dit hangt dan weer samen met het individualisme: iedereen moet iets anders maken. Ook wordt er in deze periode veel gebruik gemaakt van tegenstellingen en van voorbeelden uit de natuur. Daarnaast is de Romantische literatuur een vlucht naar het onbekende, het exotisme. Tenslotte is er in de Romantiek ook een sterk verlangen te vluchten uit het heden, uit het hier en nu.[1]
Aan de norm van originaliteit voldoet Multatuli zeker.  Niet alleen vraagt hij aan het eind van het boek aan koning Willem III, iets te doen aan de situatie in Java, waar de Konings onderdanen in zijn naam worden mishandeld.  Ook bekend hij dan dat hij de personages heeft verzonnen, beide zaken waren  niet gebruikelijk en dus was het boek zeker origineel:

‘Havelaar doolde arm en verlaten rond. Hij zocht…
Genoeg mijn goede Stern! Ik, Multatuli, neem de pen op. Ge zijt niet geroepen Havelaars levensgeschiedenis te schrijven. Ik heb u in ’t leven geroepen…. ik liet u komen van Hamburg… ik leerde u redelijk goed Hollands schrijven, in zeer korte tijd… ik liet u Louise Rosemeyer kussen, die in suiker doet… het is genoeg, Stern, ge kunt gaan!
Die Sjaalman en zijn vrouw….
Halt, ellendig produkt van vuile geldzucht en godslasterlijke femelarij! Ik heb u geschapen… ge zijt opgegroeid tot een monster onder mijn pen… ik walg van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!
Ja ik, Multatuli, ‘die veel gedragen heb’ neem de pen op. Ik vraag geen verschoning voor de vorm van mijn boek. Die vorm kwam mij geschikt voor ter bereiking van mijn doel.’

Een ander argument om te bewijzen dat Max Havelaar behoort tot de Romantiek, is dat Multatuli veel gebruik maakt van tegenstellingen. Op Java bijvoorbeeld wordt duidelijk het contrast weergegeven tussen de arme, onderdrukte en mishandelde bevolking en de hoge heren uit het westen die het daar voor het zeggen hebben. Ook is er een duidelijke tegenstelling tussen de rijke, welvarende meneer Droogstoppel en de arme ‘Sjaalman’. In het boek benadrukt meneer Droogstoppel zijn eigen welvarendheid, door telkens te vermelden dat hij in koffie handelt.

‘Ik ben makelaar in koffie, en woon op de Lauriergracht No 37.’[2]

Naast deze twee kenmerken is er in dit boek ook sprake van een vlucht naar de onbekende wereld. De helft van het boek speelt zich namelijk af in Lebak, op Java, Nederlands-Indië. Nederlands-Indië was, zoals de naam al doet suggereren een Nederlandse kolonie, in de tijd waarin dit verhaal zich afspeelt, was Nederland een grootmacht met vele koloniën. Er werd misschien wel veel verteld over deze kolonie, maar omdat dit een overzees gebied was, was het voor vele onmogelijk daar naartoe te reizen en was het dus een onbekend gebied. Doordat Multatuli het leven op dit eiland beschreef, kregen mensen toch een beeld van hoe het er daar aan toe ging.

Een ander kenmerk van de Romantiek is dus het sterke verlangen te vluchten uit het hier en nu. Ik vind dat Multatuli dit verlangen niet heeft verwerkt in zijn boek. Hij beschrijft wat er in de samenleving waarin hij leeft gebeurt en bekritiseert deze. Hij schrijft geen fictie, het is gebaseerd op zijn waarheid.

Ik denk dat Max Havelaar gerekend mag worden tot de Romantische literatuur. Tot deze conclusie ben ik gekomen, omdat dit boek dus voldoet aan een aantal kenmerken van deze periode. Ten eerste heeft Multatuli een boek geschreven op een manier, waarop niemand ooit tevoren een boek had geschreven. Ten tweede gebruikt hij veel tegenstellingen, wat ook een kenmerk is van deze stroming en ten derde schrijft hij over, voor veel mensen, een onbekende plek.

1 opmerking:

  1. Hoi Cato,

    Heel goed betoog heb je geschreven. Je stelling komt duidelijk naar voren in de inleiding en die beargumenteer je netjes in de rest van het betoog. Ook heb je heel goed gebruik gemaakt van passages uit het boek, dit maakt je betoog nog overtuigender. Ook het gebruik van bronnen is erg netjes.

    Liefs,
    Anna-Wil

    BeantwoordenVerwijderen